Ngày nay trong việc thiết kế thi công nhà ở hay bất kì các công trình xây dựng nào đều sẽ có lắp đặt hệ thống chống sét. Tuy vậy lại rất có ít người biết tụ chống sét là gì? Hôm nay BKAII sẽ cùng các bạn tìm hiểu về khái niệm, phân loại cũng như nguyên lí hoạt động, chức năng của tụ chống sét nhé!
Tụ chống sét có lẽ khá là quen thuộc với những người làm kĩ thuật nhưng đối với người sử dụng thì có lẽ nó còn khá mới mẻ thậm chí lạ lẫm. Tụ chống sét không những được sử dụng cho hệ thống nhà cửa mà chúng còn được lắp đặt trong các nồi cơm điện có nhiệm vụ bảo vệ khi sét đánh vào đường dây hoặc cắm nhầm vào nguồn nuôi có điện áp quá cao. Tụ chống sét chính là một linh kiện điện tử thường dùng trong các mạch bảo vệ quá áp như chống cắm nhầm điện hoặc chống sét lan truyền cho các thiết bị điện tử.
Tụ chống sét (Varistor hoặc Metal Varistor Oxit MOV) là một điện trở đặc biệt được sử dụng để bảo vệ mạch điện chống lại sự đột biến điện áp cao trong khoảng thời gian ngắn. Các xung áp cao và áp gai sẽ tấn công dây điện và phá hủy nguồn và các thiết bị điện. Khi đó, mỗi tụ được lắp và mạch ngăn xung áp cao và xung áp gai để giảm thiểu hỏng các thiết bị điện.
Kí hiệu
Các varistor thường được ký hiệu trên mạch điện là RV, MOV, RDV, VR,... và nhìn bề ngoài thì các varistor trông giống hệt các tụ gốm cao áp để phân biệt được chúng với tụ gốm cao áp ta cần phải biết ký hiệu của tụ là C khác với các kĩ hiệu nêu trên.
Phân loại
Phân loại tụ chống sét ta thường hay dựa vào vật liệu tạo nên phần thân. Hai loại phổ biến nhất có thể kể đến là:
- Tụ chống sét Silicon Carbide: phần thân được làm bằng Silicon Carbide (SiC). Hiện nay được sử dụng chủ yếu trong các ứng dụng năng lượng cao hoặc điện áp cao.
- Tụ chống sét oxit kim loại (MOV): phần thân được làm bằng oxit kim loại, chủ yếu là hạt kẽm oxit chiếm 90%, 10% còn lại là oxit các kim loại khác như coban, bitsmuth và mangan. Tất cả được ép thành một khối. Sau đó khối này được kẹp giữa 2 tấm kim loại. 10% oxit kim loại của bismuth coban và mangan có tác dụng như một tác nhân liên kết các hạt oxit kẽm giúp giữ ổn định ở giữa hai tấm kim loại. Các chân đưa ra ngoài được nối với hai tấm kim loại. Bởi vì SiC có những hạn chế nên MOV được dùng phổ biến hơn.
Nguyên lí hoạt động
Tụ chống sét có hai chân khá giống tụ gốm. Varistor được mắc song song với mạch điện cần bảo vệ và nối với hai cực nguồn nuôi thông qua một cầu chì. Khi ở mức điện áp cho phép thì varistor có một trở kháng vô cùng lớn hàng Mega ôm, có thể nói là cách điện hoàn toàn. Khi có sét đánh vào hoặc điện áp dâng cao thì đặc tính của varistor là sẽ dẫn điện hoàn toàn khi điện áp nguồn vào cao hơn giá trị sản xuất của nó, lúc đó dòng điện sẽ không đi qua mạch điện mà đi qua varistor làm ngắn mạch và cầu chì sẽ bị đứt. Khi cầu chì đứt thì mạch điện sẽ không bị ảnh hưởng của nguồn điện và nhớ đó được bảo vệ an toàn khi áp dâng cao hoặc do sét đánh. Muốn khôi phục lại mạch điện chỉ cần thay lại cầu chì và Varistor mới.
Chức năng
Giá trị điện trở của tụ chống sét thay đổi tự động theo điện áp. Tụ chống sét có 2 yếu tố bán dẫn có tác dụng bảo vệ quá áp trong mạch điện
Sự thay đổi điện áp làm thay đổi giá trị điện trở là do thành phần cấu tạo. Trong điều kiện thường, điện trở của tụ chống sét rất cao. Nhưng khi điện áp kết nối được đẩy lên cao thì điện trở trong mạch ngay lập tức được đẩy xuống thấp. Các tụ chống sét chỉ đơn giản là thêm điện năng vào nguồn. Khi xung điện áp hoặc xung gai xuất hiện, các tụ chống sét sẽ làm ngắt mạch và bảo vệ các thiết bị. Chính vì thế nó rất phù hợp để bảo vệ quá áp trong các mạch nhạy cảm.
Tại thời điểm điện áp xuống thấp cũng là lúc dòng điện xuống thấp (tại đó điện trở là rất cao). Khi điện áp đạt đến điện áp của tụ chống sét, dòng điện được đẩy lên cao rất nhanh (điện trở là rất thấp). Mạch được ngắt.
Lưu ý khi sử dụng
Khi sử dụng Varistor cần quan tâm đến giá trị điện áp mà nó chịu đựng. Muốn bảo vệ thiết bị điện áp ăn nguồn bao nhiêu vôn thì sử dụng Varistor có giá trị điện áp chịu đựng cao hơn một chút so với điện áp nguồn nuôi thiết bị. Nếu cao hơn quá nhiều thì tính chất bảo vệ chống cắm nhầm điện hoặc bảo vệ quá áp không còn ý nghĩa nhiều.
Xem thêm:
- Nguyên lí hoạt động và ứng dụng thực tế của tụ điện
- Tìm hiểu chung về tụ điện: khái niệm, cấu tạo, đặc điểm và phân loại
- Khái niệm, đặc điểm và phân loại rơ le
Trên đây là một vài tìm hiểu khá chi tiết về tụ chống sét. Hi vọng qua bài viết này các bạn đã có thêm những kiến thức thú vị và hữu ích. Có thắc mắc hay cần thêm thông tin gì các bạn liên hệ BKAII nhé!
"BKAII - Thiết bị truyền thông TỐT nhất với giá CẠNH TRANH nhất!"